Kabutarlar haqida qiziqarli ma’lumotlar toʻplami

Kabutarning ko’zlari bir soniyada 75 ta kadrni qabul qilib oladi. Odamning ko’zlari esa bir soniyada atigi 24 ta kadrni qabul qiladi.

Kaptar emas kabutar

Kabutarlar — kabutarsimonlar turkumiga mansub qushlar oilasi. Gavdasining uzunligi 10—15 sm dan (mitti kaptar) 89 sm gacha (tojli kaptar). Boʻyni kalta, tanasi miqti, qanotlari baquvvat, yaxshi uchadi. Ustki tumshugʻi asosida yumshoq teri boʻrtmasi bor. 43 urugʻi va 285 turi maʼlum. Janubiy va Shimoliy qutblardan boshqa hamma hududlarda tarqalgan.
Oʻzbekiston faunasida asl Kabutarlar va gʻurraklar urugʻiga mansub 9 tur uchraydi. Asl Kabutar urugʻidan togʻ koʻk kaptari (Colum livia) juda keng tarqalgan; gov Kabutari (S. palumbus) va togʻ Kabutari (S. rupestr) togʻli hududlarda, qora Kabutar (S. Eversmanni) tog’ etaklari va vodiylarda, klintux (S. oenas) sharqiy hududlarda tarqalgan.
Gʻurraklar urugʻidan musicha (Streptopelia senegalensis) va gʻurrak (S. turtur) koʻp uchraydi; togʻ gʻurragi (S. orientalis) togʻli hududlarda yashaydi. Kabutarlar daraxtlar va ularning kovagiga, jarliklar, koyalar, binolar tomiga juftjuft boʻlib uya quradi. Moda va narisi tuxumlarini navbat bilan bosadi. Bir yilda 2, baʼzan 4—5-martagacha 2 tadan tuxum bosadi.
Tuxumdan yalangʻoch (patsiz) jish joʻja chiqadi. Joʻjani dastlab nari va modasi jigʻildonidan ajralib chiqadigan oqsilga boy suyuqlik — qush suti, keyinroq jigʻildonda ezilgan don bilan boqadi. Koʻk kabutarlar barcha xonaki kabutarlarning zot boshi hisoblanadi. Koʻk kabutarlar va gov kabutarlar qisman ovlanadi.

Xonaki kabutarlar

Xonaki kabutarlarning 200 ga yaqin zoti mavjud boʻlib, ular pochtachi, dekorativ va goʻshtdor guruhlarga boʻlinadi. Pochtachi kabutarlar uchganda oson yoʻl topadi. Qadimda ulardan xat tashishda foydalanilgan. Hozir faqat koʻngil ochish maqsadlarida koʻpaytiriladi. Dekorativ kabutarlar ajib qiyofasi va patining juda chiroyli boʻlishi (buqoq, yakobin, tovus kaptar) yoki oʻziga xos uchishi (turmanlar, baliqchi qorasimon zotlar) bilan ajralib turadi.Goʻshtdor zotlar yirik (900 g gacha) boʻladi.

Kabutarlar eng qadimgi

Tarixga nazar tashlasak, tashuvchi kaptar zotlari eng qadimgi turlardan biri ekanligi ajablanarli emas. Ular asrlar tubidan o’zlarining genetik xususiyatlariga ega. XX asrning o’rtalariga qadar kaptar zotlari o’zlarining o’ziga xos xususiyatlarini nisbatan katta o’lchamlarga, keng ko’kragiga, uzun bo’yinlariga va baland oyoqliliklariga bo’lishgan.
Tukli pochtachilar kaptar oilasining eng yaxshi fazilatlarini olib yurishgan: uyga bog’lanish — kaptar va ajoyib parvoz xususiyatlari. Ular o’zlarining eski devorlariga qaytib, uzoq masofani bosib o’tishdi — deyarli 200 km / soat tezlikda 60-80 km tezlikda, dam olish va ovqatlanishsiz.
Hozirgi kunda tashuvchi kaptar zotlari va selektsionerlari yangi dekorativ zotlarni shakllantirishda uning asosiy xususiyatlarini saqlab qolishga harakat qilmoqdalar. Bunday qushlarning o’ziga xosligi ularning uzoqdagi ajdodlarining go’zalligi va uchish xususiyatlarining uyg’unligidadir. «Kabutar pochtasining ishlash printsiplari» maqolasida odamlar boshqa aloqa vositalarini hali bilmagan paytda xabarlar qushlar tomonidan qanday etkazilganligi haqida barcha tafsilotlarni bilib olasiz.

Kabutarlar qachon paydo boʻlgan?

Kabutarlar ming yillar davomida odamlar bilan yonma-yon yashaydi. Kabutarlarning eng qadimgi tasvirlari arxeologlar tomonidan Mesopotamiyada (zamonaviy Iroq hududi) topilgan va miloddan avvalgi uchinchi yoki beshinchi ming yilliklarga to’g’ri keladi.
Kabutarlarning yashashi shumerlar tomonidan g’ildirak ixtiro qilinishi va misrliklar tomonidan birinchi yulduz taqvimi yaratilishi o’rtasida sodir bo’lgan.
Shumerlar birinchi bo’lib asirlikda kabutarlar etishtirishgan. Bular oq tanli odamlar edi. Biz ularning avlodlarini kulrang bolalar bilan aralashgan shahar va qishloqlarda ko’ramiz.
O’sha kunlarda kaptar muqaddas qush hisoblanar edi. Unga sajda qilindi. U hurmatga sazovor edi. U shumerlar orasida Enki, Anna, Inanna xudolariga sig’inishning muhim elementlaridan biri edi.
Keyinchalik kabutarlar Misrliklar, Finikiyaliklar, Qadimgi Yunonlar, Forslar tomonidan uzoq safar va dengiz safarlarida pochta xabarlarini yuborish uchun foydalanila boshlandi.

Eng mashhur qanotli xabarchilar

Zamonaviy dunyoda yuk tashuvchi kabutarlar kuniga 1000 kilometr yurishga qodir sport kaptarlariga aylandi. Bu kuchli, tezkor va qotib qolgan qushlar dunyodagi ko’plab kaptar zotdorlarining orzularidir. Tajribali sportchilar, shu qatorda Rossiyadan kelgan sportchilar xalqaro miqyosdagi ko’rgazmalar, musobaqalar, chempionatlarda ham qatnashadilar.