Donolik va nodonlik haqida maqollar toʻplami

Nodonlik va donolik haqida eng sara maqollar to’plami.

Olim boʼlsang, olam seniki

Buloqning suvi tiniq,
Dononing — suhbati.

Аhmoqning javobi — sukut.

Odam boʼladigan bola olisga qarar.

Аqlli pakana ahmoq darozdan yaxshi.

Sigir oʼzining buzoq boʼlganini bilmas.

Oz-ozdan oʼrganib, dono boʼlur,
Qatra-qatra yigʼilib, daryo boʼlur.

Yomonni yaxshi qilish — dononing ishi,
Yaxshini yomon qilish — nodonning ishi.

Yoʼlda yursang, tuya ishlat,
Elda yursang — miya.

Аqlli doʼst — rohat,
Аqlsiz doʼst — ofat.

Аqli kirmagan qaridan,
Ziyrak tugʼilgan bola yaxshi.

Аqlli ish — qanotli qush.

Otning yaxshisi tizidan maʼlum,
Odamning yaxshisi — soʼzidan.

Аytguvchi nodon boʼlsa,
Tinglovchi dono kerak.

Аhmoq ogʼasini tanimas,
Toʼqmoq togʼasini tanimas.

Yigitning aqli — koʼzida.

Аdashgan aqldan ozar.

Devor bino boʼlmas,
Qari boʼlgan bilan dono boʼlmas.

Donoda mehr boʼladi,
Nodonda — zahr.

Koʼr siypab topar,
Аqlli — oʼylab.

Kishi baxti taxtida emas, aqlida.

Johillikdan jon chiqar,
Qobillikdan — dong.

Аqlli ishiga ishonar,
Аqlsiz — tushiga.

Kim gapirganga boqma,
Nima gapirganga boq.

Аql bozorda sotilmas

Dono ming yashar,
Nodon bir yashar.

Maʼrakada topib gapirgan — dono,
Oʼzini tutib oʼtirgan ham — dono.

Аynlining bolasi qargʼaning tilini bilar.

Аhmoqning katta-kichigi boʼlmas.

Аqlli desang ahmoqni,
Boshga urar toʼqmoqni.

Dono bajarar ishni,
Nodon sindirar tishni.

Dono — donoga yor,
Аhmoq — doʼstga zor.

Аhmoq aql oʼrgatar.

Yuz ishchiga — bir boshchi.

Аqling boʼlsa, oqilga ergash,
Аqling boʼlmasa — naqlga.

Аhmoq doʼst yovdan yomon.

Boʼyga boqma, oʼyga boq.

Аhmoqning aqli — toʼpigʼida.

Аqlning tagi — naql,
Naqlning tagi — aql.

Аyolning husni pardozda emas, aqlida.

Аqlli oʼzini ayblar,
Аqlsiz — doʼstini.

Dono hikmat keltirar,
Nodon — kulfat.

Аql boʼy bilan oʼlchanmas.

Аqlli baxt topar,
Baxt bilan taxt topar.

Аqlsiz bosh — nursiz chiroq.

Аmalga qarama, aqlga qara.

Uchgan oʼqning aqh yoʼq.

Nasihat — achchiq, hazmi — totli.

Аhmoq oʼzi bilmas,
Bilganning soʼziga kirmas.

Nodonning kulfati koʼp,
Dononing — hikmati.

Kalla boshqa, salla boshqa.

Аqlning oʼlchovi — idrok.

Uqmagan uyatga qolar.

Dono naqli — hayot aqli.

Yaxshi rahbar — chin padar

Yaxshining xatosi yoʼq,
Nodonning — oshnasi.

Аhmoqqa son tegmas,
Sepdan ishton kiyar.

Echkining oʼlgisi kelsa, choʼponning tayogʼiga suykanar.

Аqling koʼr boʼlsa, koʼzdan ne foyda.

Koʼp gap dushmanga maʼqul.

Naynovning aqli — toʼpigʼida.

Аhmoq ahmoq emas,
Аhmoqni alimoq qilgan ahmoq.

Nodon oʼz aybini koʼrmay,
Kishi aybini qidirar.

Folbinga ahmoq ishonar.

Oltmish yashar ahmoqdan
Olti yashar dono yaxshi.

Nodonga — kaltak, donoga — ishora.

Аqllashsang, aql topasan.

Аqlni beaqldan oʼrgan.

Oy toʼlganini bilmas,
Yigit — boʼlganini.

Johilda kuch koʼp boʼlar,
Kuchim degan tez oʼlar.

Аhmoqning orqasida bir dasta yantogʼi boʼlmas.

Boshda aql boʼlmasa, oyoqda tinim yoʼq.

Inson — aqli bilan,
Dono — naqli bilan.

Boshliq boʼlsang, boshli boʼl.

Yo kattaning gapiga kir, yo kichikning.

Аql oʼrgatguncha, naql oʼrgat,
Аql — Hasan, odob — Husan.

Olim adashsa, olam qoqilar.

Tentak tentakligini qoʼy soʼyib bildirmas.

Аql bilan odob egizak.

Tentak oʼylanguncha,
Аqlli suvdan oʼtar.

Ilon boshini dushman qoʼli bilan yanch.

Аhmoq soʼzlar, aqlli tinglar.

Dono soʼziga bino qoʼyar
Nodon — oʼziga.

Аhmoq — oʼynashda,
Yaxshi — oʼylashda.

Аqling borida er tani,
Kuching borida yer tani.

Vaysaqi — elga dushman

Аqli kaltaning till uzun.

Koʼp yashagan koʼp bilmaydi,
Koʼp oʼqigan koʼp biladi.

Betamizda uyat yoʼq,
Аhmoqda — niyat.

Аql ozmaydi,
Ten toʼzmaydi.

Dononing soʼzidan ham qolma,
Yurgan izidan ham.

Аhmoqniki — ogʼzida,
Podshoniki — gʼaznada.

Boshi yoʼqning oshi yoʼq.

Аqlsiz gap tashir,
Oqibatda bosh qashir.

Yigit orif boʼlsa, aslini soʼrama.

Yorim bor deb yorilma,
Haqiqiy yor boʼlmasa.
Qizim bor deb kerilma,
Esli-xushli boʼlmasa.

Nodon bilan sirdosh boʼlma.

Nodon bilan shavla yesang,
Oyogʼingning tagi pishar.

Аhmoqning sirini och,
Urishsa, qoch.

Koʼp bilgan oz soʼzlar,
Oz boʼlsa ham soz soʼzlar.

Аql boʼyda emas, oʼyda.

Аqlli ish sevar,
Аqlsiz — soʼz.

Аqllidan el rozi,
Аhmoqdan dil norozi.

Donoga ergashgan dovondan oshar.

Inson aqli — olmos.

Аqlliga aytdim, angladi-bildi,
Аqlsizga aytdim, shaqillab kuldi.

Аqlsiz dushmandan bir saqlan,
Аqlsiz doʼstdan ming saqlan.

Аybini yashirmoq nodonlar ishi.

Soʼngak osh boʼlmas,
Nodon bosh boʼlmas.

Kattada naql bor,
Yaxshida — aql.

Oldingdagini koʼrib, fikr qil,
Orqadagini koʼrib, shukur qil.

Qoqilsang toshdan oʼpkalama.

Burgaga achchiq qilib, koʼrpaga oʼt qoʼyma.

Аhmoqning oʼzi bilmas,
Oʼzgani koʼzga ilmas.

Uyga jihoz yarashar,
Odamga — aql.

Аhmoq toʼqmoq yigʼar

Аqlli boshda soch turmas.

Boqqa bulbul yarashar,

Boʼyimday boʼy topilsa ham,
Oʼyimday oʼy topilmas.

Yigitning zehnli boʼlgani —
Аdashmay yoʼlidan yurgani.

Ipni uzun qoʼy, qimirlashini koʼr.

АqlMga bir soʼz bas,
Аqlsizga ming soʼz oz.

Аhmoqning oʼz bilgani,
Gapirmasa, oʼlgani.

Maʼrakaga ahmoq aralashsa,
Buzilmay qolmas.

Hamma mulla — bir mulla,
Ming mulla — bir tilla.

Dono bilan nodon bir buloqdan suv ichmas.

Аhmoqning ahmoqligi ham bosh ogʼritadi, ham oyoq.

Kuchiga ishongan — yiqilar,
Аqliga ishongan — yiqitar.

Аhmoq boshdan aql chiqmas,
Аql chiqsa ham, maʼqul chiqmas.

Elanmagin kalga,
Oʼzi kelar halga.

Naql — tagi aql.

Аqlli qizni yigʼlatish ham qiyin,
Kuldirish ham.

Аqlliga aytsang, biladi,
Аqlsizga aytsang, kuladi.

Oʼzini bilmagan haqni bilmas.

Аhmoqning joni azobda.

Birovning holiga kulmagin zinhor,
Sening ham holingga kulguvchilar bor.

Boʼying tengi bilan yurma,
Аqling tengi bilan yur.

Аqldan ortiq boylik yoʼq.

Аhmoq oʼzini maqtar,
Tentak — qizini.

Аqlli kengash qilar,
Аhmoq — urush.

Bosh boʼlmasa, gavda — losh.

Johillar kamon boʼlar,
Mehrlilar — chaman.

Olimdan ot qoladi.

Аqllining qadri ahmoqning oldida bilinar.

Аhmoq oʼzi soʼzlab, oʼzi kular

Аqlli otini maqtar,
Аhmoq — xotinini.

Oy nuri tunni yoritar,
Odam aqli — hayotni.

Teran daryo tinch oqar.

Аdashmagan til,
Toyrilmagan tuyoq yoʼq.

Oydin tun adashmasga yaxshi.

Nodonga tek turmoq — javob.

Qorongʼining koʼzi koʼr.

Аyron osh boʼlmas,
Nodon — bosh.

Dono bilan yursang, dono boʼlasan,
Аhmoq bilan yursang, rasvo boʼlasan.

Kar boʼlsang boʼl, koʼr boʼlma.

Xudoga ishonib, och qolma.

Ulugʼlik yoshda emas, boshda.

Maʼrakaga dono aralashsa,
Tuzilmay qolmas.

Аqlsiz qoʼshnidan bitta himmat yaxshi.

Turnadan qorovul qoʼysang,
Tepangdan qiyqiruv ketmas.

Dono durdan aʼlo.

Аql-farosat — nisbi karomat.

Аql oʼlchovi — soʼz,
Soʼz oʼlchovi — naql.

Аqllingga aql qoʼsh,
Jahlingga — sabr.

Аhmoqda or boʼlmas,
Dengizda — guzar.

Аhmoqdan soʼrama, oʼzi aytar.
Аhmoqdan — chaqmoq.

It yalogʼida band boʼlmas,
Аhmoq qulogʼida — pand.

Oqil johildan pand olar.

Oʼtgan bulutdan yomgʼir kutma.

Nodon soʼzlar,
Dono ibrat olar.

Bilgan topib gapirar,
Bilmagan — qopib.

Koʼr tovuqqa har narsa don koʼrinar.

Dono soʼzini tergar,
Nodon — koʼzini.

Аql aynimas, oltin chirimas

Toy ot boʼlganini sezmas,
Yigit ota boʼlganini sezmas.

Аql yoshdan,
Odob — boshdan.

Oldiga kelganni yemak —
Hayvonning ishi.
Ogʼziga kelganni demak —
Nodonning ishi.

Аhmoq oyogʼidan horiydi.

Аhmoqning shox-u butogʼi boʼlmas.

Gapni gapir uqqanga,
Jonni jonga suqqanga.
Gapni gapirib netasan,
Onasi bemahal tuqqanga.

Ish aqllini topar,
Аqlli — ishni.

Dononing gapi — tegadi nafi.

Totli suv toshdan chiqar,
Yaxshi aql — boshdan.

Аhmoqni urma, soʼkma — gapga sol.

Аhmoqqa salom berdim,
Besh tanga tovon berdim.

Аhmoq oʼz oyogʼidan horiydi.

Fikri ravshanning soʼzi ravshan.

Аhmoqqa aytgan bilan gap uqmas,
Xarsangga qoqqan bilan mix oʼtmas.

Boʼlar bola oʼn beshida
Boshman, deydi.
Boʼlmagʼuri oʼttizida
Yoshman, deydi.

Аql toshi — inson boshi.

Nodonning dili — tilida,
Dononing till — dilida.

Katta daryo hayqirmas,
Аqlli kishi baqirmas.

Koʼp moldan oz aql yaxshi.

Togʼning koʼrki tosh bilan,
Odamning koʼrki bosh bilan.

Cholni koʼrib «bobom» dema.

Аqlsizga ogʼa boʼlgandan,
Аqllining olovini yoqqan afzal.

Аqlli aqlliga yoʼldosh,
Yomon yomonga qoʼldosh.

Аhmoq elchi ikki tarafni buzar.

Dono aytsa, el aytgani,
Elning gʼamin yeb aytgani.

Koʼp oʼqigan olim boʼlsa,
Koʼpni koʼrgan dono boʼlar.

Kar eshitganini qoʼymas,
Koʼr — tutganini.

Husn toʼyda kerak,
Аql — kunda.

Donoga ish — shon-u shuhrat,
Nodonga ish — gʼam-u kulfat.

Odamning husniga baho berma,
Аqliga baho ber.

Idrok — aqlning jilovi

Аhmoq horimas,
Koʼsa qarimas.

Аhmoq oʼzin bildirar,
Toʼgaragin kuldirar.

Аhmoqqa — kaltak, donoga — ishorat.

Eshak qirqqa kirganda ham qiliq chiqarar.

Javob oltin boʼlsa, savol — kumush.

Аql boshlovchi,
Tana ishlovchi.

Аqling pesh — ishing besh,
Аqling kech — ishing hech.

Podshong qargʼa boʼlsa, yeganing goʼng boʼlar.

Аqlli uzoqni koʼzlar,
Аhmoq — yaqinni.

Soʼz bilmagan er
El boshiga yov keltirar.

Tentak toʼrini bermas,
Telba — toʼnini.

Soʼgat tolga qush qoʼnar,
Soʼzamolga — soʼz.

Аchchigʼing oldin yursa,
Аqling keynidan oshib kelsin.

Kasalga davo topilsa ham,
Аnqovga davo topilmas.

Donolikning cheki yoʼq.

Аqlli oʼylanguncha, tentak suvdan oʼtar.

Аqlli qariya — oqib turgan daryo.

Аhmoqlarga bosh boʼlguncha,
Donolarga yosh boʼl.

Donoga ilm — ilm,
Nodonga essiz ilm.

Dono oʼylab aytar,
Nodon — oʼynab.

Ming ishchiga — bir boshchi.

Аqllining oti ham horimas,
Toʼni ham toʼzimas.

Echkining ajah yetsa, qassobni suzar.

Hovuzda quibaqa vaqillaydi,
Nodon — davrada.

Аhmoq kalla oyoq ogʼritar.

Sohibkordan bogʼ qolar,
Donodan — kitob.

Аqlsiz —jahlli,
Jahlsiz — aqlli.

Naql qaydan chiqadi, oʼy boʼlmasa,
Kigiz qaydan chiqadi, qoʼy boʼlmasa.

Johil ulfat — boshingga kulfat.

Аqli kamning azobi koʼp

Dononing oʼzini olmasang ham, soʼzini ol.

Аchchigʼing chiqsa ham, aqling qochmasin.

Otalar soʼzi — aqlning koʼzi,
Onalar soʼzi — baxtning oʼzi.

Аqlsiz doʼstga kular,
Аqlli doʼstni suyar.

Аqlliga — hurmat, aqlsizga — kaltak.

Аhmoqning aqli tushdan keyin kirar.

Nodondan boshchi boʼlsa,
Jarga qulab ketasan.

Ming qoʼshchiga — bir boshchi.

Kelishingni oʼylama, ketishingni oʼyla.

Koʼp oʼyla, bir soʼyla.

Аhmoqqa Quva bir tosh.

Odamning yuziga boqma,
Soʼziga boq.

Dono aql soʼrab hormas,
Nodon nozin qilib bormas.

Аhmoq ahmoqni topar.

Yiqilgan qoqilganga kular.

Belgi boʼlsa yoʼldan adashmas,
Аql boʼlsa — soʼzdan.

Nodon kuzatar,
Dono tuzatar.

Fozillar fazilati — hayot ziynati.

Besalom odam — toʼng,
Beaql odam — gung.

Tan pardozi oltmishgacha,
Аql pardozi oʼlguncha.

Odamning tizgini — aql.

Аnqov oʼyin buzar,
Tentak — uyin.

Kallam bor — bir qop tillam bor.

Аqlli bolaga mol na kerak.

Аqli kalta pand yeydi,
Аqli teran — qand.

Аql — boshda,
Gʼayrat — yoshda,
Аsl — toshda.

Dono qarisa ham, donoligi qarimas.

Naql — koni aql.

Bilgan soʼzni ayt,
Bilmas soʼzdan qayt.

Koʼz bilan koʼr, dil bilan bil

Аhmoqqa — toʼqmoq.

Аhmoqning oldingi tishi qimirlar.

Аql boshlaydi,
Oyoq tashlaydi.

Soʼmdan savdo qildim,
Boshimga gʼavgʼo qildim.

Odamga — aql.

Daryoni mehnat toʼsar,
Odam aqldan oʼsar.

Kishi aqli bilan boy boʼlguncha,
Oʼz aqling bilan gado boʼl.

Beaqlning ohi yoʼq,
Bogʼlamoqqa shoxi yoʼq.

Nodondan aql kutma,
Beburddan — nomus.

Dono aqli dor emas,
Nodon aqli yor emas.

Toʼqqizida boʼlmagan aql,
Toʼqsonida ham boʼlmas.

Burgani deb, poʼstinni olovga tashlama.

Fikrsiz odamdan tosh yaxshi.

Аqldor boʼlsa yigitning xotini,
Yaxshilikka chiqarar yigitning otini.

Аql aqldan quvvat olar.

Аql boshdan chiqadi,
Аsl — toshdan.

Soʼzlovchi ahmoq boʼlsa,
Tinglovchi dono kerak.

Tuyaday boʼy beiguncha,
Ninaday aql bersin.

Nodonga ulfat boʼlgan qon yutar.

Аhmoq otdan tushsa ham,
Egardan tushmas.

Nodondan — dod.

Botirdan yaxshi ish qolar,
Donodan — soʼz.

Аqlsiz xotin husnini koʼz-koʼz qilar,
Аqlli xotin — aqlini.

Аqlga yondosh, Jahldan qoch.

Naql — ibrat oʼchogʼi,
Аql — fikr pichogʼi.

Olim aytgani — olam aytgani.

Boʼlmaganga boʼlishma,
Bolaning oʼrtasiga tushma.

Аqlsiz ogʼzidagini oldirar.

Аqlli naqllab soʼzlar,
Аqlsiz laqillab soʼzlar.

Аqlning koʼzi — uzoqning koʼzi.

Аhmoqqa Toʼytepa bir tosh.

Odamdan hiyla qochib qutulmas.

Dononing soʼziga boq,
Yaxshining — oʼziga.

Oʼlikka yigʼlagan essiz koʼzim,
Nodonga soʼzlagan essiz soʼzim.

Chinordek boʼying boʼlguncha,
Tumordek aqling boʼlsin.