Burgutlar haqida qiziqarli ma’lumotlar to’plami

Burgutlar haqida eng sara qiziqarli ma’lumotlar qabul qilib oling.
Burgut — qirg’iy oilasining yirtqich qushi, qushlar tartibidan eng qo’rqinchli qush

Burgutlarning paydo bo’lishi

Ushbu qushlarning deyarli barcha shaxslari ta’sirchan kattalikka ega, kichik turlardan tashqari (mitti burgut va cho’l burguti). Voyaga etgan burgutning massasi 3 dan 5 kilogrammgacha. Burgutlardagi qanotlar uzunligi ikki metrga etadi. Ayol burgutlari erkaklarga qaraganda kattaroq o’lchamga ega (taxminan 25-30%)
Kofir burgut (Aquila verreauxii).
Ushbu jins vakillari yaxshi rivojlangan mushaklari, kuchli tirnoqlari va uchida egri shaklga ega tumshug’iga ega. Burgutlar kuchli bo’yniga, nisbatan uzun oyoqlariga ega. Burgutlarning qurilishi go’yo tabiat tomonidan maxsus yirtqich hayvonlar bo’lish imkoniyatini berish uchun yaratilgan.

Burgutlarning bug’doy rangi shartli ravishda ikki guruhga bo’lingan: rang-barang va qarama-qarshi tekislik. Masalan, urush burgutlari, toj burgutlari va qirg’iy burgutlari quyuq tepada va oq tubda, burgut esa ochiq soyada alohida dog’lar bilan jigarrang rangda bo’yalgan. Burgutlarning ayrim turlari boshlarida uzun tuklardan (to’dali burgutlar va afrika burgutlari) iborat shamlardan iborat bezaklarga ega.

Burgutlar qaerda yashaydi

Ushbu qushlar ancha keng tarqalgan. Burgutlarning turli xil turlari populyatsiyasi Shimoliy Amerika, Evroosiyo va Afrikada uchraydi. Tog’li burgut — bu Avstraliyada va yaqin atrofdagi yirik orollarda yashaydigan alohida tur.
Burgutlar mo»tadil va subtropik zonalarda joylashishni afzal ko’rishadi. Ular yarim cho’llarda, tog’larda, ochiq landshaftlarda va bepoyon tekisliklarda o’zlarini juda yaxshi his qiladilar.

Burgutlarning turmush tarzi

Ushbu tukli yirtqichlar juft bo’lib yashaydi. Yirtqichni topish uchun burgutlar osmonda bir necha soat balandlikda suzishga qodir, hozir va keyin erda yoki havoda qurbonni qidirmoqdalar. Burgut o’ljasini almashtirganda, u tezda pastga uchib, oyoqlarini oldinga cho’zadi va kuchli o’ljali tirnoqlari bilan o’ljasiga kirib, gavdasi yordamida uni butun kuchi bilan qoqishni boshlaydi.

Ko’pincha burgutlar o’lja — bu hayvonlar, masalan: g’azal, tulki, bo’ri, antilop, maral. Kichik «o’ljalarni» ov qilish burgut uchun umuman qiyin emas, ko’pincha eguliklar, qo’ylar, marmotlar, maymunlar va qushlar ovqatlanish stoliga tushishadi. Ov uzoq vaqt davomida ishlamasa, burgut axlatga aylanishi mumkin.

Yirtqichni qo’lga olgan burgut uni o’sha erda — so’yish joyida eyishga harakat qiladi. Faqatgina jo’jalarni boqish uchun zarur bo’lganda, yirtqich o’lgan tana go’shtining bir qismini chaqalog’iga beradi Baquvvat ovqatdan keyin burgutlar ko’p suyuqlik iste’mol qiladilar va patlarini ehtiyotkorlik bilan tozalaydilar.

Burgutlarni ko’paytirish

Urg’ochi yiliga bir marta tuxum qo’yadi. Burgutlar o’z uyalarini juda baland quradilar, deyarli daraxtlarning tepalarida yoki qoyalarning etagida. Ko’pincha bu yirtqichlar reydlarni qo’lga olish bilan shug’ullanadilar va boshqa qushlardan (qarg’alar, qirg’iy, lochinlar) uyalarini olib ketishadi.

Burgutning yotishi 1 dan 3 ta tuxumdan iborat. Kuluçka 35 dan 45 kungacha davom etadi. Burgutlar yirtqich kayfiyatda bo’lishlariga qaramay, ular g’amxo’r va yumshoq ota-onalar, ammo jo’jalar haqida ham shunday deyish mumkin emas. Tuxumdan olish uchun vaqt topolmay, ular allaqachon ovqatlanishni boshlaydilar, ko’pincha bu hatto janjalga ham olib keladi!

Burgutlar 4-5 yoshda balog’atga etishadi. Tabiatda bu yirtqich qushlar o’rtacha 30 yil umr ko’rishadi, lekin ayniqsa yirik turlar 50 tagacha yashashi mumkin.

Burgutlar: Ta’rif

Burgut, yirtqich qush kabi, dunyoning ko’plab xalqlariga ma’lum. Shon-sharaf, omad, g’alaba va kuch kabi tushunchalar ushbu qush bilan bog’liq. Shuning uchun ko’plab shtatlar qo’lida siz bu ajoyib qushni ko’rishingiz mumkin. Bugungi kunda burgutlarning ta’sirchan kattaligi bilan ajralib turadigan ko’plab turlari mavjud. Ba’zi turlar tana uzunligi deyarli 1 metr ekanligi bilan maqtanishadi. Qoida tariqasida, urg’ochilar erkaklarga qaraganda bir oz ko’proq. Voyaga etganlarning vazni 3 dan 7 kilogrammgacha. Cho’l burguti va mitti burgut kabi burgut turlari ushbu oilaning eng kichik vakillari sifatida tavsiflanadi.

Tashqi ko’rinish

Ushbu oilaning vakillari juda katta va yaxshi rivojlangan tanaga ega. Ularning oyoqlari baquvvat va nisbatan «uzun shimlar» ga o’xshab ketadigan nisbatan uzun oyoqlari bor. Bunday holda, bosh juda ixcham, bo’yin esa kuchli va mushakdir. Ko’zoynaklar katta, ammo sezilarli harakatchanlik bilan farq qilmaydi, lekin shu bilan birga bo’yinning harakatchanligi shunchalik kamki, yirtqich qushning hayotiy faoliyatiga jiddiy, salbiy ta’sir ko’rsatmaydi.

Burgutlar tumshug’i bilan bir qatorda juda kuchli tirnoqlari ham bor. Gaga tumshug’ining uchi bor, bu qushning yirtqichligini tasdiqlaydi. Panjalar va tumshug’lar butun hayot davomida o’sib borishi bilan ajralib turadi, ammo burgutlar hayotining xususiyatlari ular tabiiy ravishda silliqlashlariga olib keladi. Ushbu oila kuchli, uzun va keng qanotlarga ega, yaxshi rivojlangan shingil bilan. Ularning hajmi 2 yarim metrga etishi mumkin. Bunday aerodinamik xususiyatlar yirtqichni uzoq vaqt havoda, taxminan 800 metr balandlikda va ehtimol undan ham balandroq bo’lishiga imkon beradi.

Mitti burgutlar

Ularning tanasi kattaligi va nisbatlarida kattaroq buzzlarni eslatadi, xarakterli burgut ko’rinishi esa yirtqichda yaqqol ko’rinadi. Yirtqichning uzunligi o’rtacha 50 santimetrni, o’rtacha og’irligi esa 1 kilogrammni tashkil qiladi. Voyaga etganlarning qanotlari o’rtacha 1,2 metrni tashkil qiladi. Erkaklar va urg’ochilar deyarli bir xil rangga ega. Ushbu yirtqich qushlarda tumshug’i kuchli egilgan, ammo nisbatan qisqa. Rang qorong’i yoki engil rangga ega bo’lishi mumkin, ammo tananing engil rangini tanlash variantlari ancha keng tarqalgan.

Hind burgutlari

Katta o’lchamlari bilan farq qilmaydigan, tanasining uzunligi taxminan 52 santimetr va qanot qanotining uzunligi 1 metr yoki undan ham ko’proq. Ushbu turdagi burgutlarning dumi quyruq oxirida xarakterli yaxlitlash xususiyatiga ega. Yuqori tanasi quyuq ranglarda bo’yalgan, iyak, tomoq va bo’qoq deyarli oq rangda. Pastki tanasi, shuningdek, oyoqlari xarakterli qizg’ish-jigar rangga ega bo’lib, deyarli qora, keng chiziqlar mavjud. Erkakni ayoldan ajratish juda qiyin.

Oltin burgutlar

Tana uzunligi deyarli 1 metrga va qanotlari uzunligi 2 yarim metrgacha bo’lgan bu jinsning yirik va juda kuchli vakillari hisoblanadi. Ushbu turning urg’ochi erkaklarinikiga qaraganda kattaroq va vazni 7 kilogrammga etadi. Burgutlar odatda burgut tumshug’iga ega, lateral va baland siqilgan. Gaga tumshug’ining pastki qismida kanca shaklida tugaydi.

Tosh burgutlari

O’rtacha 65 sm gacha o’sishda. Bundan tashqari, ularning vazni 2 yarim kilogrammdan oshmaydi, qanotlari esa 1,8 metrdan oshmaydi. Burgutlarning ayrim turlari yoshi, kenja turlarining individual xususiyatlari, shuningdek, o’rik ranglarining individual o’zgarishiga qarab turli xil rangdagi ranglarga ega.

Cho’l burgutlari

Tana uzunligi 86 sm dan oshmasligi va o’rtacha og’irligi 3 yarim kilogramm yoki undan ozroq bo’lishi mumkin. Ushbu yirtqichning qanotlari kamida 225 santimetrga etadi. Voyaga etgan shaxslar boshning orqa qismida qizil dog’lar, shuningdek, qora va jigarrang rangga bo’yalgan birlamchi tuklar bilan, qoraqarag’ayning quyuq jigarrang rangi bilan ajralib turadi. Rullarning tuklari to’q jigarrang rang bilan ajralib turadi, oqsoqollar rangidagi ko’ndalang chiziqlar bilan.

To‘rli burgutlar

Ularning yo’llari juda katta deb hisoblanadi, chunki ularning tanasi uzunligi 1 metrga, qanotlari esa 2 metrga yoki undan biroz kattaroqdir. Urg’ochilar erkaklarnikiga qaraganda kattaroq bo’lib, barcha vazni 5 kilogrammga etadi.
Burgutlarning toshga aylangan turlari — bu dinosens (Aquila kurochkini). Uning o’rtacha kattaligini zamonaviy qirg’iy burgutlari bilan taqqoslash mumkin, morfologiya darajasida.

Tabiiy yashash joylari

Burgutlarning yashash muhiti juda keng va har bir tur o’ziga o’zi uchun noyob hududlarni tanladi. Shuni ta’kidlash kerakki, bitta xususiyat mavjud: bu joylar odam va uning hayotidan iloji boricha uzoqroq joyda joylashgan. Shu munosabat bilan burgutlar tog’li joylarda yoki yarim ochiq landshaftlarda ko’proq uchraydi.
Agar siz burgutlarni olsangiz, ular mamlakatimiz hududida, Shimoliy Kavkazdan boshlab Primoryening janubiy mintaqalari bilan tugaydi. O’z uyasi uchun, borish qiyin bo’lgan o’rmonlar tanlanadi. Burgutlarning avlodlari hisoblanishi mumkin bo’lgan quyruqli burgutlar Yangi Gvineyadagi o’rmon plantatsiyalarida o’tirishni afzal ko’rishadi. Cho’l burgutlari dasht zonalari sharoitida, shuningdek Transbaikaliya va Qora dengiz qirg’oqlari orasida joylashgan yarimcho’l cho’l zonalarida yashaydilar.

Qabr burgutlari uzoq vaqt davomida Ukrainaning o’rmon-dasht zonalarida, Qozog’iston cho’llarida, Chexiya, Ruminiya va Ispaniya o’rmonlarida topilgan. Bundan tashqari, burgutlarning o’xshash turlari Eron va Xitoy, Slovakiya va Vengriya, Germaniya va Gretsiya, shuningdek, boshqa Evropa mamlakatlarida yashaydi.
Ko’pgina millatlar burgutlarni tortib olishadi, keyin esa ularni ovda qushlar sifatida ishlatishadi.